Gezocht: faire kans voor mensen met een arbeidsbeperking

Nederland is niet het enige land dat met uitdagingen voor werk door mensen met een beperking te maken heeft. Welke creatieve oplossingen hebben ze in het buitenland gevonden om volwaardig mee te doen op de arbeidsmarkt? Vandaag deel 1.

De banenafspraak in Nederland lijkt uniek in zijn soort. Zoek je op deze bijzondere woorden in het Engels dan krijg je iets als job deal. Een deal dus. Maar in het Nederlandse polderlandschap van 2013 was het vooral een agreement. Een overeenkomst vervat in een akkoord tussen sociale partners.

Over de grens gaat het over disabilities and work, wat AI direct arbeidsongeschiktheid noemt. Met onbekwaamheid, incompetentie en gebrek aan capaciteit als synoniemen. Tegen die achtergrond klinkt beperking ineens heel vriendelijk. Maar voor mensen met talent of andere mogelijkheden zullen we nog flink moeten doorzoeken. Zo worden we in elk geval met enkele beperkingen van desktoponderzoek geconfronteerd.

Inspiratie uit het buitenland
Een paar jaar geleden verzamelde een SER-commissie vanuit liefst 15 landen goede voorbeelden van werk voor (met name jonge) mensen met een chronische aandoening. Dat moest een inspirerende kaart opleveren, voor werkgevers maar ook voor politici. Van deelname aan Fit2work in Oostenrijk en een garantie voor het opdoen van werkervaring in Finland tot en met een ideeënbank in Noorwegen en een werkbelevingsdag in België.

Die laatste mocht echt een highlight heten. Bij onze zuiderburen kun je je laten koppelen aan een ‘gewone’ werknemer. Dat heet een DUOday, een ‘werkbelevingsdag voor mensen met extra ondersteuningsnood’. Is er een klik, dan volgt een contract. De enige voorwaarde is dat de werkzoekende in een begeleidingstraject naar werk zit. De Belgische overheid springt bij met budget voor mensen met een arbeidsbeperking of gezondheidsproblemen. Overigens: na 13 jaar stopt het succesvolle project dit jaar om meer in te zetten op dagelijkse acties op werkvloeren.

Handicap geen enkel bezwaar
We kijken uiteraard wel vaker naar het buitenland. Zoals we van daaruit ook belangstelling voor onze aanpak mogen verwachten. Een paar jaar voordat de banenafspraak in 2013 in een sociaal akkoord werd neergelegd liet het ministerie van SZW Berenschot bekijken of het Britse instrument Two Ticks (‘twee tellen’) misschien een voorbeeld voor Nederland is. Engeland had er al sinds 1990 ervaring mee.

Two Ticks is een symbool dat een bedrijf kon aanvragen bij de overheid. Het symbool bevat – naast twee vinkjes in de vorm van mensen – de tekst ‘Positive about disabled people’. Daarmee kon het bedrijf naar werkzoekenden expliciet aangeven dat het hebben van een handicap geen enkel bezwaar is.

Een sollicitant met een arbeidsbeperking wordt, mits aan de minimale functie-eisen wordt voldaan, altijd uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Vanuit de publieke arbeidsbemiddeling wordt extra service verleend om bedrijven te ondersteunen bij het vergroten van mogelijkheden om talent binnen de doelgroep te vinden en te behouden.

Nederlandse ondernemers waren overwegend voor. Bijna tweederde van de bedrijven bleek ‘positief tot zeer positief’ over het in dienst nemen van mensen met een arbeidsbeperking. De respondenten vonden dat een werkwijze zoals Two Ticks bij werving van personeel ‘het onderwerp bespreekbaar maakt’. Berenschot deed dan ook de aanbeveling om de invoering van het instrument verder te ontwikkelen. Het rapport moet – vlak voor de banenafspraak – in een la zijn beland.

Papieren aandacht
Aan banen ontbreekt het nogal eens, maar (papieren) aandacht voor het in dienst nemen van ‘mensen met een handicap of gezondheidstoestand’ is er niet tekort. Al decennialang worden er stapels intentieverklaringen, zienswijzen, beleidsdocumenten, onderzoeken en praktijkgidsen al dan niet voor lijnmanagers geproduceerd. En ook heel veel artikelen, vaak journalistiek of wetenschappelijk van aard, die erop neerkomen dat mensen met een handicap wel willen werken, maar dat ‘het’ ingewikkeld is. Er zijn veel goede voorbeelden en praktijkverhalen. Maar bij elkaar is het niet genoeg.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO leven wereldwijd meer dan 1 miljard mensen met een handicap. Dat is ruwweg 15 % van de wereldbevolking. De meeste van hen zouden in ontwikkelingslanden wonen. Maar volgens de Europese Unie heeft liefst 27 % van de EU-bevolking ouder dan 16 jaar een handicap. Eurostat telde liefst 101 miljoen mensen, oftewel één op de vier volwassenen in de EU. Met 38,5 % heeft Letland het hoogste aandeel mensen met een handicap, Nederland zit op 32,3 % en Bulgarije scoort ver onder de 20 % nog laag wanneer ze haar inwoners met beperkingen telt.

Welke cijfers ook worden gemeten, feit is dat veel mensen met een handicap nog steeds geconfronteerd worden met belemmeringen. Niet in het minst als het om deelname aan werk en dus de toegang tot banen gaat.

Tekst: Klaas Salverda

Lees ook deel 2: Europese sociale pijler voor mensen met een handicap, Internationale Arbeidsorganisatie over beperkingen op de werkvloer en tips uit Amerika.