Wat zijn de plannen van de regering voor de banenafspraak na 2026? Veel kamerfracties met nieuw aangetreden woordvoerders zijn reuze benieuwd wat er dan gebeurt.

Demissionair minister Carola Schouten voor Participatie geeft klip en aan dat de banenafspraak ook vanaf 2026 gewoon doorloopt. Het enige dat afloopt in 2026 is de opbouw in de aantallen, zoals vastgelegd in het Sociaal Akkoord van 2013. Maar aan de macrodoelstelling van blijvend 125.000 banen verandert niets.

Carola Schouten Beeld: ©RVD – Valerie Kuypers en Martijn Beekman

‘De banenafspraak is en blijft van belang om ervoor te zorgen dat steeds meer mensen met een arbeidsbeperking werken bij een reguliere werkgever’, schrijft minister Schouten in de nota naar aanleiding van het verslag bij de Vereenvoudiging van de banenafspraak en de quotumregeling.

Maatregelen
In het bijbehorende wetsvoorstel heeft de regering een aantal maatregelen uitgewerkt om de banenafspraak en de bijbehorende ondersteuning te verbeteren en versterken:

  • Zo komt het loonkostenvoordeel (LKV) doelgroep banenafspraak structureel beschikbaar waardoor werkgevers worden ondersteund om mensen uit deze doelgroep duurzaam in dienst te nemen.
  • Het afschaffen van de doelgroepverklaring gaat zorgen voor minder administratieve lasten en complexiteit bij werkgevers.
  • De mogelijkheden om banen te realiseren via samenwerking nemen op termijn toe.
  • En de quotumregeling wordt uitvoerbaar.

Helft geen betaald werk
Verschillende kamerfracties waren benieuwd hoe het kan dat maar de helft van de mensen die in het doelgroepregister banenafspraak staan, niet betaald aan de slag is. Er staan nog teveel mensen langs de kant, beaamt de minister volmondig. Hiervoor ziet Schouten verschillende redenen:

  • Een deel van de werkgevers is nog terughoudend met het in dienst nemen van een persoon met een beperking.
  • Een deel van de werkgevers is ook nu nog niet bekend met de banenafspraak en de regelingen die er voor hen zijn.
  • Werkgevers ervaren het systeem van de banenafspraak met bijbehorende financiële instrumenten als complex.
  • In de corona-jaren 2020 en 2021 zijn minder mensen uit de doelgroep in dienst genomen dan de jaren ervoor, waardoor de groei enige tijd stagneerde.

Overigens doet de Nederlandse Arbeidsinspectie verder onderzoek naar de oorzaken waardoor een deel van de mensen uit het doelgroepregister banenafspraak de afgelopen jaren niet gewerkt heeft. De resultaten van dit onderzoek worden heel binnenkort verwacht.

Beperkte verbreding
Vorig jaar heeft het kabinet een beperkte verbreding van de doelgroep banenafspraak aangekondigd. Het gaat daarbij om:

  • Mensen in de WIA die niet zelfstandig het wettelijk minimumloon kunnen verdienen.
  • Mensen in de Wajong die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben die werken bij een reguliere werkgever.
  • Mensen in de WW die vergelijkbare kenmerken hebben als mensen in de banenafspraak.

In aantallen gaat het naar schatting om een verbreding van in totaal ca. 15.000 personen, waarvan een deel werkt en een deel (nog) niet. Ter vergelijking: in het vierde kwartaal van 2023 vielen er ruim 265.000 mensen onder de banenafspraak.

Doeltreffend
Volgens de fractieleden van BBB, in hun schriftelijke bijdrage vanuit de Kamer, wordt de doeltreffendheid van de banenafspraak beter beschermd wanneer de banenafspraak ook in de toekomst niet verwatert tot een algemenere regeling waarbij de doelgroep te snel wordt verbreed.

De BBB-fractie noemt het ‘goed om te zien hoe de doelen die eerder zijn gesteld, grotendeels worden behaald’. Zij ziet wel ‘uitdagingen’. Onder andere nu vanwege vergrijzing de uitstroom uit de banenafspraak hoger is dan de huidige instroom. BBB ziet in elk geval graag dat er komende jaren op dezelfde succesvolle wijze gebruik kan worden gemaakt van de banenafspraak als voorheen.

Omdat de banenafspraak in de eerste plaats een afspraak is tussen sociale partners kan en wil de regering deze afspraken zeker niet eenzijdig aanpassen. De regering kiest er, na overleg met sociale partners, op dit moment niet voor om de doelstelling te verhogen. Het onderscheid tussen markt en overheid komt op zijn vroegst per 2027 te vervallen.

Statisch?
D66 was benieuwd waarom de doelstelling van 125.000 te realiseren banen jarenlang statisch is. Het lijkt de fractie logisch om de doelstelling mee te laten groeien met de arbeidsmarkt. Anders zou de facto sprake zijn van een dalend ambitieniveau.

Het kabinet gaat er vanuit dat eind 2025 ongeveer 300.000 mensen tot de doelgroep banenafspraak behoren. Daarvan zouden er volgens de doelstelling van de banenafspraak ongeveer 200.000 banen moeten zijn gerealiseerd: 75.000 banen uit de nulmeting en 125.000 extra banen.

Op dit moment heeft iets meer dan de helft van de mensen in de doelgroep banenafspraak betaald werk. Dat vindt het kabinet voor 2025 een voldoende hoog ambitieniveau. Op lange termijn is het streven wel dat iedereen uit de doelgroep banenafspraak die kan werken passend werk heeft.

Quotumregeling
Hoewel de quotumregeling als stok achter de deur staat, is toepassing hiervan een zwaar instrument vanwege de grote gevolgen voor werkgevers, antwoordt minister Schouten de Kamer die zich voorbereidt op de behandeling van het wetsvoorstel. Zoals bekend kan de quotumregeling van kracht worden als het werkgevers niet lukt om het afgesproken aantal banen te creëren. Dat is niet alleen voor werkgevers die achterblijven ingrijpend, maar ook voor werkgevers die zich de afgelopen jaren hebben ingezet om extra banen te realiseren, aldus de minister.

Net als bij de huidige quotumregeling zal het kabinet daarom eerst met de sociale partners en gemeenten overleggen voordat het een besluit neemt over het al dan niet activeren van de quotumregeling. De Eerste en Tweede Kamer krijgen dan vier weken de kans zich hierover te buigen. Met al deze stappen is volgens de minister geborgd dat zij niet alleen beslist vanuit het perspectief van de overheid.

Langere termijn
Voor de langere termijn zou het kabinet willen toewerken naar een stelsel waarbij de ondersteuning die mensen nodig hebben leidend is en niet langer de uitkeringssituatie van iemand of de groep waartoe iemand behoort. Daarvoor is al eerder een verkenning van maatregelen aangekondigd.

‘Het toewerken naar een volledig inclusieve arbeidsmarkt vergt inzet van alle partijen. Dat moeten we samen doen. Daarom is en blijft het kabinet in gesprek met de partijen in De Werkkamer, UWV én met alle mensen die binnen de doelgroep horen of daartoe willen horen’, schrijft demissionair minister Schouten.

Tekst: Klaas Salverda