Cultuur op de werkvloer beïnvloed je niet met wet- en regelgeving. Het beste voorbeeld daarvan is de Banenafspraak. Van bovenaf opgelegd wordt het niks, zelfs niet bij overheidswerkgevers. Maar er is een beweging op gang gekomen die zegt dat het veel gewoner is om arbeidsbeperkten aan te stellen.
Die constatering legde Aart van der Gaag (boegbeeld en inspirator van de projecten ‘Op naar de 100.000 banen’ & ‘Op naar de 25.000 banen’) voor in een openbaar gesprek met de Parlementaire Onderzoekscommissie uit de Eerste Kamer. Deze commissie gaat na hoe het is gesteld met de effectiviteit van antidiscriminatiewetgeving. De senatoren hadden Van der Gaag gevraagd met hen te reflecteren over discriminatie op de arbeidsmarkt. De andere domeinen die onderzocht worden zijn onderwijs, sociale zekerheid en politie.
Wat kan de overheid doen?
Ervaringen uit de praktijk, zo redeneren de medewetgevers in het parlement, zijn belangrijk om te ontdekken waar in de wisselwerking tussen wetgeving, beleid, uitvoering, effecten en ervaringen van burgers haperingen optreden en hoe dat beperkt of voorkomen kan worden. Oftewel: wat kan de overheid doen? ‘Dan ga ik u een beetje teleurstellen’, zo begon Van der Gaag naar de senatoren Martine Baay (50Plus) en Greet Prins (CDA). Toegespitst op mensen met een arbeidsbeperking meent hij dat bewust discrimineren weinig voorkomt. Onbewust gebeurt het wel.
Marketingcampagne
Wat ervoor nodig is om dat bewustzijn te verbeteren? Dan kom je toch op het gebied van marketing, stelt Van der Gaag. Met een knipoog bracht hij bij de parlementariërs onder de aandacht dat opeenvolgende staatssecretarissen hem hebben beloofd dat ze een campagne zouden opzetten om de Banenafspraak te ondersteunen. Het eerste arbeidsmarktproject van enige omvang dat slaagt, aldus Van der Gaag. Hij noemt het een wereldwonder dat er intussen 70.000 mensen in nieuwe banen zijn begonnen.
Quotumwet
De overheid richtte haar aandacht als wetgever op een volgens hem heel slecht geschreven Quotumwet die voor publieke werkgevers tot ongeveer op afdelingen nauwkeurig in aantallen werd vertaald. Waarna veel afdelingsmanagers gingen bedenken waarom uitgerekend zij er niet aan konden voldoen, waarbij ze de boete op de koop toe namen.
Energie
In het bedrijfsleven, het enorme midden- en kleinbedrijf voorop, kwam een heel andere energie los. ‘Als de baas ervoor openstaat gebeurt het. Want de baas zijn woord is wet’, hield Van der Gaag de Kamerleden voor. De andere gast, voorzitter Bart de Bart van het succesvolle Studeren en Werken Op Maat, zei het zo: ‘Maak het klein. Cijfers van 100.000 of 25.000 zeggen niks. Maar als je een hr-functionaris hebt die beseft dat mensen ziek kunnen worden of met een beperking zijn geboren, dan worden de verhalen persoonlijk. Daar kan volgens hem geen opgelegd quotum tegenop.’
Rechtsongelijkheid
Als het om wet- en regelgeving gaat hekelde Van der Gaag de decentralisatie voor de taken in het sociaal domein naar gemeenten. Of eigenlijk vooral de lokale uitvoering die voor rechtsongelijkheid zorgt ‘want het maakt op dit vlak nogal uit of je in Gouda, Leeuwarden, Breda of Maastricht woont’.
Daarnaast vindt Van der Gaag het bijna zonde van de energie van het netwerk De Normaalste Zaak dat die al 200 individuele gemeenten moest langsgaan om uniforme loonkostensubsidie toe te passen. Terwijl de Tweede Kamer dat allang had kunnen regelen. Dit onderdeel van het Breed offensief ging vorig jaar na toch al het nodige uitstel mee in de controversieelverklaring van de hele Participatiewet. Zo liggen er nu 350 beleidsplannen en 350 lokale uitvoeringsregelingen.
Nieuwe Quotumwet
Hij waarschuwde alvast voor de nieuwe Quotumwet die nu op stapel staat. Daarin wordt door verhoging van sociale premies aan alle werkgevers een ‘boete’ opgelegd die ze kunnen terugverdienen als ze een aantal mensen met een arbeidsbeperking in dienst nemen. Van der Gaag: ‘Boetes opleggen is zo tegengesteld aan wat we deze jaren hebben gerealiseerd…’
‘Zorg dat die wet er niet komt’, luidde zijn laatste woord. De boodschapper werd zeer bedankt. De Kamerleden zullen extra attent zijn als die wet langskomt.
Andersom: nu de de intrinsieke beweging voor het aannemen van mensen met een arbeidsbeperking zo goed werkt, kan deze methodiek ook voor andere groepen werken, is de stellige overtuiging van boegbeeld en inspirator Van der Gaag: ‘Niet tripartite van bovenaf, maar vanaf de vloer kunnen we dat voor meerdere groepen structureren. Met eenvoudige ondersteuning, perfecte dienstverlening en transparantie van bestanden kunnen we de aantallen mensen die nu nog langs de kant staan, absoluut reduceren. Dat wil zeggen: actief aan het werk helpen.’
Tekst: Klaas Salverda