Een 25 meter lange blauwe vinvis kijkt op mij neer in een overvolle zaal in het Natural History Museum in Londen als ik in mijn rolstoel de “Oscar” in de natuurfotografie ontvang.
In een korte toespraak licht ik de bijzondere mystieke betekenis van het winnende zwart-wit beeld “The Vision” toe: verbondenheid tussen alle levende wezens op aarde, tussen hemel en aarde en een teken van hoop en geluk voor de toekomst.
Als ik stralend van geluk van het podium word geduwd, realiseer ik me eens te meer dat ik niet voldoe aan het typische beeld van een natuurfotograaf, namelijk jong en fysiek erg sterk.
Voor mij is het de derde keer dat ik een prijs ontvang bij de Wildlife Photographer of the Year, de meest prestigieuze fotowedstrijd voor natuurfotografen met elk jaar 45.000 inzendingen. Maar deze keer als categoriewinnaar. Vier jaar geleden ontmoette ik zo mijn held Sir David Attenborough bij de uitreiking. Hij feliciteerde mij met mijn prijs en daarnaast ook nog met mijn boek Reflections of the Inner Self, dat hij bestempelde als “magnificient”. Het was een magisch moment voor mij.
Wie had kunnen bedenken dat mij dit ooit zou overkomen. Ik had namelijk op 4-jarige leeftijd polio gekregen. Na een ernstige verlamming herstelde ik gelukkig enigszins, maar ben steeds meer afhankelijk geworden van mijn rolstoel. Dat heb ik niet als een onoverkomelijke belemmering ervaren, omdat mijn passie en verwondering voor de natuur en mijn nieuwsgierigheid mij dreven.
Allereerst ben ik de natuur gaan onderzoeken als wetenschapper. In de systeembiologie ontwikkelde ik innovatieve meettechnologie en paste deze toe in complexe biologische vraagstukken rond gezondheid en welzijn. Zoals het winnende beeld mooi tot uitdrukking brengt, ontdekte ik dat het ervaren van verbinding essentieel is voor gezondheid en gelukkig leven. Uit die ervaring van verbondenheid wordt compassie geboren. De wetenschappelijke successen brachten me over de hele wereld.
Gaandeweg mijn levensreis leerde ik dat grenzen gecreëerd worden in mijn hoofd. Door het denken steeds verder te veranderen ging er een nieuwe wereld open. Denken fundamenteel veranderen is echt niet gemakkelijk en blijkt meestal een veel grotere uitdaging dan de in het oog springende fysieke beperkingen.
Een gezonde mindset gecombineerd met het leren om hulp te vragen, zijn voor mij uiteindelijk een toegangspoort tot mijn dromen geworden. Zo ben ik op de meest bijzondere plekken in de wereld terecht gekomen. Bijvoorbeeld in Arctische gebieden om ijsberen te fotograferen, in de bergen van Mexico om de Monarch-vlinder migratie te zien en in de ongerepte regenwouden van Papoea Nieuw Guinea om baltsende paradijsvogels te observeren.
In afgelegen gebieden zijn mensen op zichzelf aangewezen en mede hierdoor erg behulpzaam en zeer creatief in het vinden van oplossingen. Soms ging ik op pad met meerdere helpers in een aangepaste rolstoel uitgerust met mountainbike-banden of een extra vijfde wiel, maar hielp men mij ook in een provisorisch gemaakte draagbaar in het oerwoud. En dit alles in het donker om bij zonsopkomst op de juiste plek te zijn.
Samen kunnen we zoveel meer dan je zou verwachten. Compassie voor elkaar ervaar ik hierin als het sleutelbegrip voor een harmonieuze en inclusieve samenleving.
Jan van der Greef (1952) is Emeritus hoogleraar Analystische scheikunde en internationaal bekend als natuurfotograaf. Zijn foto’s zijn bekroond met prijzen in internationale prestigieuze wedstrijden. Komend voorjaar verschijnt zijn boek ‘Onbegrensd leven, de kracht van passie en verbeelding’ met 17 reisverhalen.