Momenteel is het wetsvoorstel voor de vereenvoudiging van de banenafspraak en de quotumregeling in voorbereiding bij de Tweede Kamer. Hoe wordt er vanuit het inclusie- en arbeidsmarktveld gekeken naar dit wetsvoorstel? Vandaag het woord aan Nico Blok, OmbudsSpits Werk & Participatie.
Als OmbudsSpits ontvang ik vragen en signalen van mensen met een arbeidsbeperking en werkgevers over hun problemen met wet- en regelgeving rondom werken met een arbeidsbeperking, nu al ruim 700. De problemen die zij ervaren met het doelgroepregister, de banenafspraak en het quotum zijn de volgende:
- De meeste mensen met een arbeidsbeperking tellen niet mee met de banenafspraak en het quotum.
Dit signaal is met afstand het meest genoemd, door meer dan 110 mensen met een arbeidsbeperking en een aantal werkgevers. Er zijn minimaal 1,9 miljoen mensen met een arbeidsbeperking in Nederland (CBS, 2018). Daarvan tellen er eind 2023 slechts 265.000 mensen mee met de Banenafspraak & het Quotum. Ik moet nu aan mensen met een arbeidsbeperking én werkgevers uitleggen dat de ene dove persoon die werkt met een voorziening wel meetelt en de andere precies even dove persoon die werkt met precies dezelfde voorziening niet. Omdat de ene doof werd op z’n 15e en de andere op z’n 35e. Onuitlegbaar en discriminerend. - Het krijgen van voorzieningen voor werk is vaak nog lastig, bureaucratisch, tijdrovend of gewoonweg onmogelijk. Ook voor een deel van de mensen in het doelgroepregister. Een voorbeeld: een voorziening om een baan te zoeken wordt niet toegekend door UWV omdat… er nog geen baan is. Ander voorbeeld: een voorziening om een baan te zoeken wordt niet toegekend door de gemeente, omdat de betreffende persoon niet-uitkeringsgerechtigd (nugger / NUG’er) is. Dat wordt zo ook letterlijk gezegd door de gemeente, ondanks de verplichting voor de gemeente om ook nuggers te ondersteunen naar werk (artikel 7 Participatiewet).
- Informatie over de Banenafspraak & het Quotum is nog vaak erg ingewikkeld. Bijvoorbeeld over de doelgroep, het loonkostenvoordeel, hoe je in het doelgroepregister kan komen, et cetera.
- De banenafspraak leidt tot negatieve effecten op het loon van werknemers. Er zijn helaas werkgevers die tijdens de loonwaardebepaling de productiviteit van de werknemer zo laag mogelijk willen laten beoordelen, om zo zo veel mogelijk loonkostensubsidie te ontvangen. Of er wordt gewerkt met een aparte cao-schaal, die leidt tot een lager loon voor ‘doelgroepers’.
Kan het wetsvoorstel deze problemen oplossen?
Allereerst: het is überhaupt de vraag of een quotum gaat werken. Diverse onderzoeken laten zien dat quota niet leiden tot meer kansen voor mensen met een arbeidsbeperking die een baan zoeken en op dit gebied niet doeltreffend zijn(**). De bonus maakt het een iets minder negatief systeem, maar het blijft een quotum.
Het opheffen van het onderscheid tussen de markt en de overheid kan de Banenafspraak & het Quotum zeker eenvoudiger maken. Maar of dit daadwerkelijk gaat gebeuren, laat de minister afhangen van de prestaties van de overheid. Vooralsnog blijft het daarom onzeker of en zo ja wanneer dit gaat gebeuren. Daarbij blijft het ook onzeker of – áls dit gaat gebeuren – de overheid voldoende haar best zal blijven doen voor het quotum.
Positief aan het wetsvoorstel vind ik de drastische verbeteringen aan het Loonkostenvoordeel LKV. Niet meer tijdelijk, maar permanent. En geen bureaucratisch gedoe meer met een ingewikkelde doelgroepverklaring die de werknemer binnen drie maanden na de start van het dienstverband bij UWV moet aanvragen (werknemers die beginnen met een nieuwe baan hebben wel wat anders aan hun hoofd), maar via een eenvoudige bepaling door de werkgever zelf.
Voor de rest is dit wetsvoorstel niet de oplossing voor de hierboven genoemde problemen. Getuige de omvang van het wetsvoorstel is er hard gewerkt door de politiek en het ministerie aan dit wetsvoorstel. Ik hoop van harte dat de politiek, het ministerie, UWV en gemeenten ook hard aan de slag gaan met het invoeren van oplossingen voor bovenstaande problemen. Zodat de banenafspraak en het quotum geen negatieve impact meer hebben op het loon en het inkomen van werknemers, informatie eenvoudiger wordt en voorzieningen sneller en makkelijker worden toegekend. En uiteraard, zodat alle mensen met een arbeidsbeperking mee kunnen tellen. Want als die problemen niet opgelost worden, zal het echte doel waar het om moet gaan – een echt inclusieve arbeidsmarkt – niet gehaald worden.
*Nico Blok is de OmbudsSpits voor Werk en Participatie. Deze rol is een initiatief van Onbeperkt aan de Slag en ABN AMRO. De OmbudsSpits fungeert als vraagbaak voor mensen met een arbeidsbeperking en werkgevers. Via onze website doet hij af en toe verslag van zijn ervaringen
