Het huidige demissionaire kabinet stelt alles in het werk om ervoor te zorgen dat een volgend kabinet snel maatregelen kan nemen voor het arbeidsongeschiktheidsstelsel.

Karien van Gennip minister van SZW Beeld: ©RVD – Kuypers & Beekman

Dit mede door de ideeën uit het zojuist verschenen rapport van de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) verder uit te werken. ‘Maar wat daar ook van wordt overgenomen, er is bijna altijd sprake van dilemma’s of compromissen’, schrijft minister Karien van Gennip (SZW) in de kabinetsreactie op het OCTAS-rapport.

Fundamentele keuzes
Rode draad is ‘dat arbeidsongeschiktheid iedereen kan overkomen, en voor bijna iedereen is dat teveel om alleen te dragen’. Om het stelsel rond ziekte en arbeidsongeschiktheid toekomstbestendig te maken zijn fundamentele keuzes nodig. De onafhankelijke commissie OCTAS heeft gekeken naar een stelsel dat ‘uitvoerbaar, betaalbaar en uitlegbaar’ is. Dit stelsel moet werkhervatting stimuleren waar dat mogelijk is en inkomen beschermen waar nodig.

Drie varianten
Minister Van Gennip en haar collega Carola Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) reageren namens het kabinet op het eindrapport dat OCTAS net heeft uitgebracht. In haar rapportage schetst OCTAS drie verschillende varianten voor een toekomstbestendig stelsel:

1. Huidig stelsel beter
2. Werk staat voorop
3. Basis voor werkenden

De eerste toekomstvariant die OCTAS voorstelt ziet op vereenvoudiging van het huidige stelsel.
De tweede toekomstvariant is een vernieuwde systematiek voor het arbeidsongeschiktheidsstelsel. In deze variant ligt de nadruk op re-integratie in de eerste jaren na het intreden van de arbeidsbeperkingen. Als na verloop van tijd blijkt dat werkhervatting niet haalbaar is, volgt een ‘arbeidsongeschiktheidseinduitkering’.
De derde toekomstvariant is een uitwerking van de al vaker genoemde variant om werkenden – in loondienst en zelfstandig – in de basis gelijk te behandelen middels een basisverzekering. Beoogd wordt iedereen op dezelfde regeling te laten terugvallen en de verschillen op de arbeidsmarkt te verkleinen.

Arbeidsvermogen
Voor de grote groepen mensen die geen of een beperkt arbeidsvermogen hebben adviseert OCTAS om voorlopig het huidige stelsel te behouden en de Participatiewet te onderzoeken hoe deze passender kan worden ingericht. Dat laatste advies neemt het kabinet ter harte. Maar bij elkaar geeft het wel aan dat er niet een alomvattende oplossing is die alle knelpunten wegneemt.

Ministers reflecteren
In het kabinetsstandpunt reflecteren beide bewindslieden op de verschillende varianten. Ze kijken daarbij onder meer naar:

  • het duidelijker en begrijpelijker worden van het stelsel en de verkleining van complexiteit
  • de oplossing van hardheden in de wet
  • de uitvoerbaarheid van het stelsel
  • de mate van arbeidsdeelname
  • de inkomenszekerheid van verzekerden
  • de betaalbaarheid

Knelpunten
Overigens werkt het kabinet met het traject Participatiewet in Balans er al aan een aantal knelpunten weg te nemen. Daaronder zit ook het voorstel van de commissie om bijverdienen ruimer toe te staan dan nu het geval is. Rond de banenafspraak heeft minister Schouten het Breed Offensief gelanceerd. Dat moet het voor werkgevers gemakkelijker maken om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen; en voor mensen met een beperking aantrekkelijker om (meer) te gaan werken.

Voor het grote geheel, het toekomstige arbeidsongeschiktheidsstelsel, laat SZW de komende periode als eerste stap de varianten ambtelijk verder uitwerken. Dat moet in het najaar klaar zijn. Waarna een volgend kabinet politieke keuzes kan maken.

Tekst: Klaas Salverda