Althans niet voor de ongeveer 1,4 miljoen mensen die ook via ‘waardevol werk’ een bijdrage aan de samenleving zouden kunnen en willen leveren, maar daartoe niet in staat worden gesteld. Onderzoekers van Movisie, landelijk kennisinstituut voor de aanpak van sociale vraagstukken, verwonderen zich over deze inclusie-paradox. Om te laten zien hoe het wél kan werken, belichten zij een aantal lokale initiatieven die laten zien dat mensen via arbeidsparticipatie een uiterst zinvolle bijdrage kunnen leveren.
Meetellen of niet
Zeker een miljoen mensen doen en tellen niet mee op de arbeidsmarkt. De manier waarop de reguliere arbeidsmarkt is ingericht past hen niet, stellen de auteurs van Movisie in ‘Waardevol werken, de stand van zaken’. Ze doelen op mensen met een beperking of kwetsbaarheid, fysiek, verstandelijk, psychisch of sociaal. Het gaat hen ook om migranten, om ouderen, om langdurig werklozen. Al die groepen treft een langdurige uitsluiting van arbeidsparticipatie.
Banenafspraak onvoldoende
De schrijvers van Movisie vinden dat wet- en regelgeving als de Participatiewet maar ook de Banenafspraak onvoldoende aansluit bij hun situatie of mogelijkheden. Gemeenten en UWV bereiken ook niet alle mensen die langs de kant staan. Of ze bereiken hen wel, maar kunnen hen niets bieden. Conclusie: met de huidige wetgeving en uitvoering wordt het doel van het overheidsbeleid, participatie voor iedereen, bij lange na niet gehaald.
Andere context
Hun aandacht gaat dan ook vooral uit naar burgerinitiatieven, coöperaties en sociale ondernemingen die momenteel in het hele land werk- en participatieplekken inrichten: ‘Daar kunnen mensen die langdurig zijn uitgesloten, naar vermogen meedoen en een fatsoenlijk inkomen krijgen. Zij verrichten maatschappelijk waardevolle taken in een context waarin ze zich op hun gemak, welkom en gewaardeerd voelen. Waar leren en zich ontwikkelen centraal staat.’
Geen druk
Zij wijzen erop dat veel gemeenten experimenteren met werken met behoud van uitkering, meedoen zonder druk of afbouw van de uitkering, met maatschappelijke of basisbanen: ‘Omdat werken en participeren meer is dan geld verdienen.’ Een echt inclusieve arbeidsmarkt vraagt volgens hen om anders kijken, denken en doen. Daartoe worden in ‘Waardevol werken’ veertien initiatieven, praktijkvoorbeelden en projecten gepresenteerd. Wat ze daarvan leren?
- Dat het onmogelijke vaak mogelijk is. Veel mensen zijn al heel lang ‘afgeschreven’. Men
dacht altijd dat zij geen arbeidsvermogen hadden. Zij blijken ambitie te hebben en graag
hun steentje bij te dragen. Vanuit de dagbesteding, in de wijk, in de zorg of de natuur en
in nog vele andere sectoren. - Dat enthousiasmeren en activeren lukt als mensen in eigen tempo mee kunnen doen en
werk doen dat aansluit bij wat zij willen en kunnen. - Dat het belemmerend of zelfs onzinnig is wanneer voor ieder probleem of iedere vraag
een andere regeling, afdeling of hulpverlener nodig is. Mensen zijn één geheel en integrale
dienstverlening is en werkt veel beter. - Dat duwen en trekken aan mensen om de uitkering te kunnen beëindigen averechts
werkt. Ook zich ontwikkelen bij onbetaald werk en werken/ondernemen naar vermogen is
meedoen. - Dat meer ruimte en financiële middelen nodig zijn om waardevol werk vorm te geven.
- Dat gemeenten zoeken naar meer ruimte voor experimenten. Zij willen structureel ruimte
voor participatievormen tussen uitkering en baan in. - Dat er door mensen centraal stellen in plaats van het systeem, regels en wetten, zicht ontstaat op een zee van participatiemogelijkheden.
Tekst: Klaas Salverda
