Met een briefadvies getiteld ‘Gezond opgroeien, wonen en werken’ roept de Sociaal-Economische Raad (SER) het komende kabinet op om snel werk te maken van gezondheidsbevordering en sociaaleconomische gezondheidsverschillen te verkleinen.

De SER adviseert het beleid vooral te richten op het wegnemen van maatschappelijke oorzaken van gezondheidsrisico’s én op het verbeteren van de gezondheid van iedereen, met gerichte aandacht voor mensen in een kwetsbare positie. Hiervoor geldt volgens de SER een collectieve verantwoordelijkheid, waar het overheidsbeleid tot dusver vooral is gebaseerd op de individuele verantwoordelijkheid van de burger.

Gezondheidsbevordering is belangrijk voor het welzijn en (financiële) onafhankelijkheid van mensen nú en voor toekomstige generaties, aldus de SER. Daarnaast maakt het Nederland veerkrachtiger: gezondere mensen kunnen beter meedoen aan de samenleving en de arbeidsmarkt. Ook heeft een gezondere bevolking een groot positief effect op de economie, arbeidsproductiviteit en innovatievermogen.

Werk en arbeidsmarkt
In een eerdere verkenning ‘Werken zonder armoede’ (2021) constateerde de SER dat participatie weliswaar de gezondheid van mensen bevordert, maar ook dat werknemers met financiële problemen vaker last hebben van chronische stress, met uitval en een hoger ziekteverzuim tot gevolg. Gezondheidsproblemen worden versterkt in situaties waarin mensen vastlopen in ingewikkelde systemen en regelingen waarbij hoge eisen worden gesteld aan individuele vaardigheden.

Wat het arbeidsmarktbeleid betreft ziet de SER dat veel burgers vastlopen in de vele rechten en plichten die verband houden met arbeidstoeleiding en re-integratie: ‘Decentralisaties binnen het sociaal domein hebben er niet altijd voor gezorgd dat gemeenten een op maat gesneden aanpak hebben kunnen realiseren’.

De SER gaat niet specifiek in op de Banenafspraak, maar beveelt het kabinet wel aan te bevorderen dat mensen met arbeidsbeperkingen volwaardig meedoen in werk voor zover zij dat kunnen. De raad voegt daaraan toe: ‘Verbeter de dienstverlening aan mensen met een hulpvraag naar werk en verhoog daarbij de toegang tot de arbeidsmarktinstrumenten (onder andere sociale ontwikkelbedrijven, leer-werkloketten, arbeidsbemiddeling)’.

Aanbevelingen en voorstellen
Om de gezondheid van alle mensen te bevorderen en sociaaleconomische gezondheidsverschillen structureel te verkleinen, adviseert de SER:

  • Bevordering van de gezondheid van de bevolking moet centraal staan in het brede overheidsbeleid, onder verkleining van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. De rijksoverheid moet hierin de regie en verantwoordelijkheid nemen. Dat kan bijvoorbeeld door één coördinerend bewindspersoon aan te stellen.
  • Bevorder bestaanszekerheid om een gezond leven te kunnen leiden. Die zekerheid omvat dat mensen werk kunnen krijgen en behouden, met voldoende én toereikend inkomen, dat ze middelen van bestaan hebben, dat financiële problemen worden voorkomen of opgelost, en dat mensen toegang hebben tot een betaalbare en gezonde woning, tot onderwijs en gezondheidszorg.
  • Zorg dat iedereen die dat kan, kan meedoen aan goed betaald werk, schrijft de SER ook met nadruk. Er moet dringend werk worden gemaakt van een inclusievere en gezondere arbeidsmarkt. De grote groep van mensen met gezondheidsproblemen moet makkelijker werk kunnen vinden en houden.

De SER vraagt verder aandacht voor een ‘Gezonde Generatie’ van kinderen en jongeren, voor gebiedsgerichte programma’s en kwetsbare regio’s en wijken en voor verandering van het zorgsysteem in een gezondheidssysteem. Dat zou kunnen door het bestrijden van chronische stress en het wegnemen van bestaansonzekerheid en ongezonde prikkels in de sociale en fysieke omgeving van mensen.

In de adviesaanvraag van februari 2022 gaf het (demissionaire) kabinet aan dat het terugdringen en het voorkomen van sociaal-economische verschillen ‘een belangrijke maatschappelijke opgave’ vormt. De SER beoogt dat zijn briefadvies wordt betrokken bij de opstelling van het regeerakkoord van het komende kabinet.

Tekst: Klaas Salverda

Lees hier de volledige tekst van het briefadvies ‘Gezond opgroeien, wonen en werken’.