Minister Carola Schouten voor Participatie heeft het Wetsvoorstel vereenvoudiging banenafspraak en quotumregeling naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens haar staat bij iedereen voorop dat de 125.000 extra banen er moeten komen.

©RVD – Valerie Kuypers en Martijn Beekman

De afgelopen jaren zijn al veel stappen gezet om extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking te realiseren bij reguliere werkgevers. Dit is ontzettend waardevol voor de mensen die nu via deze weg aan het werk zijn, schrijft minister Schouten aan de Kamer. Tegelijk tekent ze aan dat de afgesproken aantallen niet worden gehaald, dat slechts een minderheid van de werkgevers iemand met een arbeidsbeperking in dienst heeft en dat van de mensen met een arbeidsbeperking, de helft nog aan de kant staat.

Het is dus zaak om de Banenafspraak, die zij nog steeds een belangrijk instrument noemt, te verbeteren, aldus de minister. Daarom heeft de regering besloten om het stelsel van de Banenafspraak aan te passen. Dit gebeurt volgens Schouten op zo’n manier dat de sterke elementen in de Wet behouden blijven en de Wet alleen waar nodig wordt aangepast: ‘Het doel verandert niet. Dit doel is en blijft om mensen met een arbeidsbeperking meer kansen op werk bij reguliere werkgevers te geven’.

Het nieuwe systeem voor de Banenafspraak en eventuele quotumregeling in vijf punten:

  • Het Sociaal Akkoord blijft onverkort in stand.
  • De vernieuwde Wet sluit zoveel mogelijk aansluit bij bestaande instrumenten, zoals de huidige sociale premies en financiële instrumenten.
  • Er komen meer mogelijkheden voor werkgevers om banen te realiseren.
  • De quotumregeling moet geactiveerd kunnen worden als de werkgevers de afgesproken aantallen voor de Banenafspraak niet gehaald hebben.
  • ‘Goed gedrag’ wordt beloond.

Eenvoudiger voor werkgevers
De voorgestelde vereenvoudiging van het stelsel van de Banenafspraak en de quotumregeling moet het eenvoudiger voor werkgevers maken om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen. Met het wetsvoorstel nemen de mogelijkheden om banen te realiseren via samenwerking op termijn toe en wordt de quotumregeling uitvoerbaar, aldus de minister.

Overheid en markt ineen
Een belangrijke wijziging is ook dat op termijn de twee afzonderlijke afspraken voor markt en overheid worden vervangen door één afspraak met álle werkgevers. De regering blijft de sectoren markt en overheid wel apart monitoren.

Het (moment van) opheffen van het onderscheid tussen markt en overheid wordt afhankelijk gemaakt van realisaties bij de overheid. De regering laat het nieuwe stelsel van de Banenafspraak niet eerder in werking treden. Tot die tijd tellen de inspanningen van de overheidssector en de marktsector gezamenlijk via Social Return alleen mee in de marktsector.

Heffing en bonus
Mocht de quotumregeling worden geactiveerd, dan is niet langer alleen sprake van een ‘inclusiviteitsopslag’ als heffing, zoals in de huidige quotumregeling. In de nieuwe systematiek is bij activering naast een heffing ook sprake van een Banenafspraakbonus voor elke baan die werkgevers realiseren. Een bonus kan voor werkgevers een extra stimulans zijn om banen te realiseren.

Loonkostenvoordeel
Ook wordt de manier waarop werkgevers gebruik kunnen maken van het loonkostenvoordeel (LKV) voor de doelgroep Banenafspraak eenvoudiger. Het LKV wordt structureel om de duurzaamheid van de banen te bevorderen. De doelgroepverklaring bij de aanvraag van het LKV doelgroep Banenafspraak wordt geschrapt. En de LKV doelgroep Banenafspraak komt voortaan overeen met de doelgroep Banenafspraak. De beoogde datum van de inwerkingtreding van deze drie onderdelen is 1 januari 2025. Voor andere artikelen en onderdelen zullen (mogelijk) andere tijdstippen gelden.

Een aantal partijen, waaronder Cedris, pleitte ervoor om het LKV doelgroep Banenafspraak ook voor beschut werk te laten gelden. Dat gebeurt ook nu niet, omdat het gaat om werk in een beschutte werkomgeving waarvoor andere ondersteuning beschikbaar is.

Substantiële verhoging loonkostenvoordeel
Voor de bonus wordt aangesloten bij het LKV doelgroep Banenafspraak. Als de quotumregeling geactiveerd wordt, zullen alle werkgevers een bonus ontvangen van € 5.000 per gerealiseerde baan van gemiddeld 25,5 uur per week. De bonus wordt vormgegeven door het bestaande LKV doelgroep Banenafspraak te verhogen met € 3,76 per verloond uur. Inclusief het basis-LKV van € 1,01 per verloond uur, bedraagt het LKV doelgroep Banenafspraak bij een geactiveerd quotum € 4,77 per verloond uur – met een maximum van € 9.500 per jaar.

Werkgevers die banen realiseren via inleenverbanden moeten, net als in het huidige systeem, afspraken maken met de uitlenende werkgever. Onderdeel van de onderlinge afspraken kan ook de inzet en de verrekening van de bonus zijn. Zonder tussenkomst van de overheid!

Het is aan de Tweede Kamer wanneer het wetsvoorstel wordt behandeld. Na de parlementaire behandeling zal het ministerie van SZW samen met UWV en de Belastingdienst een draaiboek tot stand brengen met afspraken variërend van het herijken van de uitvoeringstoetsen, de gegevensuitwisseling en handhaving, tot en met communicatie richting werkgevers.

Raad van State
In het Raad van State-advies, dat al van maart 2021 is, wordt de vraag gesteld of de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt, waar de regeling uiteindelijk voor was bedoeld, met de regeling en voorgestelde aanpassingen wel geholpen zijn. Minister Schouten spreekt van een beperkte verbreding van de doelgroep Banenafspraak. Getalsmatig gaat het om ca. 15.000 mensen waarvan een deel werkt. Uit onderzoek blijkt dat de verdringingseffecten gering zijn.

Schouten deelt wel met het adviesorgaan van de regering, dat het achterblijven van de overheid bij de afgesproken aantallen afbreuk doet aan het draagvlak voor de Banenafspraak bij werkgevers in de markt. Zij hecht er, net als de Raad van State, zeer aan dat overheidswerkgevers ‘invulling geven aan de eigen verantwoordelijkheid om mensen uit de doelgroep Banenafspraak in dienst te nemen’.

De minister benadrukt in de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat de vernieuwde Wet Banenafspraak alle werkgevers, dus ook de overheidswerkgevers, op termijn meer mogelijkheden biedt om banen te realiseren.

Reactie marktwerkgevers
MKB-Nederland en VNO-NCW zijn positief over de vereenvoudiging op onderdelen, maar maken zich zorgen over het succesvol afronden van de Banenafspraak. ‘Van de doelgroep zijn 130.000 mensen nog niet aan het werk, mede omdat zij onvoldoende in beeld zijn bij werkgevers. Dat is een gemiste kans en het wetsvoorstel verandert daar niets aan’, aldus de ondernemersorganisaties.

Zij zien geen toegevoegde waarde in het samenvoegen van de doelstelling van de Banenafspraak van reguliere en publieke werkgevers, zoals de minister ook voorstelt: ‘Tot dusver hebben bedrijven acht jaar op rij hun deel (100.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking in 2026) gehaald en zijn het overheidswerkgevers die ver achterblijven’. De ondernemersorganisaties noemen met wel positief dat het onderscheid tussen markt en overheid alleen vervalt als overheidswerkgevers voldoende banen gaan realiseren.

MKB-Nederland en VNO-NCW zien dat werkgevers een quotum niet nodig hebben om werk te maken van een inclusieve arbeidsmarkt. ‘Wanneer mensen uit de doelgroep goed in beeld worden gebracht bij werkgevers, is er voldoende werk beschikbaar’, zo geven zij te kennen in hun reactie op het wetsvoorstel.

Tekst: Klaas Salverda