Het VN-comité voor de rechten van personen met een handicap toetste in Genève ons land op de uitvoering van het VN-Verdrag Handicap. Wat kwam er zoal aan de orde?

Een brede delegatie van overheidsvertegenwoordigers, belangenorganisaties maar ook het Nederlands College voor de Rechten van de Mens was naar Genève afgereid. Minpuntje daarbij: één van hen kon al meteen weer terug omdat het vliegtuig betrokkene met een beperking geen ruimte bood.

Staatssecretaris Vicky Mayer van VWS, die sinds 2 juli onder meer langdurige zorg, gehandicaptenzorg en mensen met een beperking in portefeuille heeft, was niet in de gelegenheid om deel te nemen. Volgens haar openbare agenda liep ze deze dag mee met wijkverpleegkundigen in Breda.

Carsten Herstel, directeur-generaal Langdurige Zorg bij hetzelfde ministerie, fungeerde – ook namens andere betrokken departementen – als delegatieleider.

Banenafspraak
In zijn openingsstatement bracht hij onder het kopje werk en inkomen als eerste de banenafspraak naar voren: ‘Een langetermijn afspraak voor 125.000 banen waarvan op dit moment al meer dan 85.000 zijn ingevuld’. Want of je een beperking hebt of niet, het uitgangspunt is dat iedereen moet kunnen meedoen op de arbeidsmarkt, luidt het Nederlandse adagium.

Hij maakte ook duidelijk dat Nederland volledig achter het werk van het Comité, het VN-verdrag handicap en de (jaar)doelen van de VN staat. Zo beloofde de directeur-generaal dat Nederland het verdrag volledig zal realiseren en wel sámen met mensen en organisaties voor mensen met beperkingen.

Uitdagingen
Volgens Nico Schrijver, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens heeft Nederland na de ondertekening van het VN-verdrag significante stappen voorwaarts gemaakt. Maar er zijn nog wel uitdagingen en tekortkomingen:
• Zo ziet de ‘Nationale strategie voor de implementatie van het VN-verdrag Handicap’ niet op volledige uitvoering van het verdrag maar op zeven gebieden,
• zijn de principes uit het verdrag niet terug te zien op alle overheidsniveaus (neem aandacht voor sociale veiligheid) en
• is er geen adequate infrastructuur voor structurele deelname van mensen met een beperking in beleidsvoorbereiding en wetgeving.

Facultatief protocol
Zoals te verwachten kwam vanuit het VN-comité als vrijwel eerste vraag welke termijn de VN-staat Nederland hanteert om het al jaren veelbesproken facultatief protocol bij het VN-verdrag te ratificeren. Dit protocol verleent het VN-comité de bevoegdheid klachten te behandelen van personen of groepen personen die menen slachtoffer te zijn van een schending van het verdrag door een staat. Mensen kunnen hier gebruik van maken als er op nationaal niveau geen mogelijkheden meer zijn.

Voor de ratificatie van het facultatief protocol bij het VN-verdrag handicap wordt goedkeuringswetgeving opgesteld. Deze wetgeving wordt na goedkeuring binnen het kabinet en advies van de Raad van State bij het parlement ingediend. De stukken werden dit voorjaar verwacht maar dat is niet gehaald. Een wetgevingsprocedure neemt gewoonlijk 1,5 tot 2 jaar in beslag, zo hield een beleidsmedewerker van VWS het Comité voor.

Meest genoemd: gemeenten en het rechtssysteem
Veruit de meeste vragen op de hoorzitting richtten zich op spanning die er zou bestaan tussen de gewenste uniforme uitvoering van de verdragsrechten en de sterk uiteenlopende dienstverlening in de verschillende Nederlandse gemeenten. Alle reden voor de Nederlandse delegatie om uit te leggen wat een gedecentraliseerde eenheidsstaat inhoudt.

Het rijk legt gemeenten geen uniforme verplichtingen op. De gedecentraliseerde rol die gemeenten is toegekend binnen het sociaal domein, wordt niet gezien als een obstakel maar als kansrijke mogelijkheid. Om meer eenheid te creëren wordt wel met richtlijnen gewerkt. Overigens gaf de Nederlandse delegatie toe dat nog wel een en ander valt te winnen nu bijvoorbeeld nog maar 194 gemeenten een lokale inclusieagenda hebben opgesteld. Maar het systeem zit zo in elkaar dat gemeenten nadrukkelijk deel uitmaken van de overheid in Nederland. Zo kan ook maatwerk worden geleverd.

‘Iets aan de hand’
Volgens meerdere leden van het VN-comité zegt het gegeven dat dit onderwerp elke keer weer wordt opgevoerd, wel dat er iets aan de hand is. Naar hun beleving leunt ons land zwaar op (individuele) besluiten van afzonderlijke gemeenten. Al zijn er wel degelijk ook mogelijkheden om – daarbij juridisch geholpen – bezwaar aan te tekenen.
Het VN-comité kreeg bijval van het College voor de Rechten van de Mens in ons land. Voorzitter Nico Schrijver gaf ronduit te kennen ‘dat gemeenten een belangrijke rol spelen, maar het is aan de rijksoverheid om de leidende rol te nemen’. Wat hem betreft te beginnen met een gecentraliseerde servicedesk.

Gemeenschappelijk begrip
Markus Schefer van de Task Force binnen het VN-comité die binnenkort met aanbevelingen gaat komen, benadrukte dat de toets geen inquisitie is maar dat de vragen beogen bij te dragen aan een meer gemeenschappelijk begrip.
De urenlange vragen liepen uiteen van onderwerpen als kindermisbruik, prenatale screening, inclusieve opvoeding en de Nederlandse euthanasiepraktijk tot en met de toegang tot openbaar vervoer, de omgang met data en de interpretaties in Nederland op een aantal VN-verdragsartikelen.

Huiswerk gedaan
De leden van het VN-comité hadden zich echt gedegen voorbereid. Voor de delegatie waren er deels voorspelbare vragen maar ook uiterst gedetailleerde. Zo somde een van de vragenstellers met groot gemak allerlei wetsartikelen op die mensen met psychosociale beperkingen zouden beperken in hun vrije wil en keuze.

Begrijpelijkerwijs was de delegatie niet overal op voorbereid. In veel gevallen wilden de vragenstellers nog meer informatie. Maar er was duidelijk ook hang om nationale wet- en regelgeving te stroomlijnen met de rechten uit het VN-verdrag.

Hoe nu verder
Hoe verder na de hoorzitting? Volgens kenners komt het VN-comité al in september met zijn landencommentaar. Daarin komen de conclusies en aanbevelingen voor Nederland. Die moeten helpen om de uitvoering van het VN-verdrag (nog weer verder) te verbeteren. Onder de aanbevelingen zullen ook enkele zijn die volgens het Comité heel binnenkort direct vervolg eisen.

Fietsen beperken toegang
Leuke vraag uit de praktijk die bleef hangen: hoe toegankelijk is de prachtige residentie Den Haag voor mensen met een beperking als je aan twee kanten van de doorgaande weg overal op reeksen fietsen stuit? Delegatieleider Carsten Herstel gaf spontaan toe dat zijn woonplaats Amsterdam in dit opzicht zeker geen beter voorbeeld geeft.

Tekst: Klaas Salverda

Lees hier de opmaat naar de dag in Genève